1 Mayıs'ta Ne Oldu? 1 Mayıs Neden İşçi Bayramı? 1 Mayıs Tarihçesi?
1 Mayıs’ta neler oldu? 1 Mayıs her yıl neden kutlanıyor?
“Emek ve Dayanışma Günü” ilan edilen 1 Mayıs dünyanın her yerinde aynı tarihte kutlanmaktadır. Bazı ülkelerde farklı tarihlerde olsa da kutlamalar işçi dayanışması için devam etmektedir. Her zaman aynı günde kutlanan, bazen olaylara sebep olan 1 Mayıs çok uzun ve karışık bir geçmişe sahiptir.
1800’lü yıllarda Avustralya’da işçilerin ayaklanması, birçok olayı beraberinde getirmiştir. Öyle ki 1 Mayıs’ı “işçi bayramı” olarak etiketleyip, dayanışma günü ilan edilmesine sebep olmuşlardır.
1 Mayıs’ın başlangıç sebebi
1700-1800 yılları kapitalizmin ilk ortaya çıktığı dönemdir. Kapitalizm toplumu iki bölüm olarak görür yönetenler ve yönetilenler. Yöneten kesim kendi çıkarlarını üst seviyede tutarlar ve kuralları onlar belirler. Az maliyetle çok fazla kar elde etmek isterler. İnsan emeğini ücret karşılığında satın alırlar.Bu da yönetilen kesimin az ücret karşılığında daha fazla çalışmasıyla mümkün görünmektedir.
O yıllar da işçi kesim o kadar fazla çalıştırılır olmuştu ki, günlerinin 16 saatlerini üretime ayırmak zorunda kalmışlardı. Ailelerine ve kendilerine zaman ayıramaz sadece çalışma odaklı yaşamaktaydılar. Bu da onları ruhen ve bedenen çöküntüye sürüklemekte hatta erken ölümlerine bile yol açmaktaydı. Zorlu çalışma şartlarına dayanamayan işçiler artık daha az çalışmak istiyorlardı.
1856 yılında Avustralya’nın Melbourne şehrinde ağır şartlar altında çalışan işçiler, çalışma saatlerinin azaltılması için ayaklanma ve protestolara başladılar. Sadece daha az çalışmak istiyorlardı. Olaylar birbirlerini tetikledi. 1884 yılına gelindiğinde ABD, Rusya, Fransa gibi ülkelerde işçi grevleri başladı. Artık dünya çapında işçiler birlik olmuş, ayaklanmışlardı.
1 Mayıs ne zaman resmi oldu?
İşçi grevleri her geçen gün durdurulamaz bir hal almaktaydı. Gösteriler polis zoruyla zor bastırılır olmuştu. İşçi protestolarının sebebi günlerinin 8 saatini çalışmak 8 saatini uyumak ve 8 saatini dinlenmek istemeleriydi. 1 Mayıs 1886 yılında ABD’nin Chicago eyaletinde başlanan gösterilerde çatışmalar, tutuklanmalar, ölümler meydana geldi.
En sonunda Amerikan İşçi Federasyonu 1888 Aralık ayında yaptığı kongrede 8 saatlik iş günü ve 1 Mayıs 1889’da gösteri yapılmasını kabul etmişti. Böylece 1 Mayıs işçilerin dayanışma günü olarak tarihe geçti. Ülke genelinde işçi bayramı olarak adlandırılmaya başladı.
Türkiye’de 1 Mayıs
Tüm dünyada kutlanmaya başlanan 1 Mayıs “ Emek ve Dayanışma Günü” Osmanlı döneminde 1911 yılında ilk kez Selanik işçileri tarafından kutlandı. Bir yıl sonra ise İstanbul’da kutlanmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle uzun bir dönem kutlanamayan 1 Mayıs 1921 de tekrar kutlandı. 1923 Yılında ise ilk kez “resmi” olarak işçi bayramı olarak kutlandı. Fakat 1924’te toplu halde kutlamalar yasaklandı. “Takrir-i Sükun” yasasıyla uzun bir süre 1 Mayıs kutlanamadı.
1935’te “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun” ile 1 Mayıs artık “bahar bayramı “ kabul edildi.
1977 Kanlı 1 Mayıs olayları ve sonrası
O zamana kadar en yoğun olan, 500 bin kişinin katılımıyla gerçekleşen kutlamalar Taksim Meydan’ında oldu. Kalabalığın ve kaosun getirdiği birçok sorun yaşandı. Ortaya çıkan silahlı çatışmalar insanların paniklemesine ve izdiham oluşturmasına neden oldu. Çoğu insan ezilerek hayatını kaybetti. Bu üzücü olaylar her yıl kutlanan 1 Mayıs için Taksim Meydanı’nı simge haline getirdi.
1978 yılına gelindiğinde ise 1 Mayıs kutlama ve anma törenleri gerçekleşti. 1979 yılında sokağa çıkma yasağı olmasına rağmen yine de binlerce insan Taksim Meydanı’nda toplanmıştı. Ertesi yıl sıkıyönetim nedeniyle kutlamalar yapılamadı.
1981 yılında “Milli Güvenlik Konseyi” 1 Mayıs işçi bayramını resmi tatil olmaktan çıkardı. Çok uzun yıllar yasaklanan ve birçok olayı sahiplenen 1 Mayıs resmi gazete yayınlanan kanunla “Emek ve Dayanışma Günü” olarak tekrar resmi tatil ilan edildi.
2010 yılında Taksim Meydan’ında toplanan binlerce insan gözetimli ve tedbirli olarak olaysız bir şekilde 1 Mayıs’ı kutladı. 2013 yılında Yayalaştırma projesi sebebiyle Taksim Meydan’ı 1 Mayıs için engellendi. İlerleyen senelerde polisin güvenlik tedbirleri ile daha az olaysız ve sakin kutlamalar gerçekleşti.
1 Mayıs diğer adıyla “Emek ve Dayanışma Günü” çoğu zaman olaylarla karşılaşsa da, asıl amacı dil, din, ırk ayrımı yapmadan tüm çalışanların, emekçilerin mücadele ve dayanışma için birlik oldukları gündür. Kökleri çok eski zamanlara dayansa bile hayatın getirdiği yeni talepler doğrultusunda yenilenen bir nitelik kazanmaktadır.
